Begrippen

Wat zijn belangrijke begrippen bij de aanbesteding van LED-verlichting?

De LED-verlichtingsmarkt groeit erg snel. Steeds meer mensen besluiten over te gaan op LED en steeds meer bedrijven bieden LED-verlichting aan. Niet elke LED-lamp is hetzelfde. Er zijn een aantal criteria waaraan LED moet voldoen. Onderstaand zijn de belangrijkste begrippen op een rijtje gezet, zodat ook u appels met appels kunt vergelijken!

LUMENSTROOM

Allereerst is het belangrijk te kijken naar de hoeveelheid licht die er nodig is. De output van licht wordt uitgedrukt in Lumen. Veel voorkomende Lumenstromen bij binnen-projecten zijn 1100, 2000 en 3000 Lumen. Hoe groter de Lumenoutput, hoe meer licht. De benodigde Lumenoutput is afhankelijk van de hoogte waarop de verlichting wordt opgehangen, het benodigde bereik van de lamp en de uitstraling van het armatuur.

VERLICHTINGSSTERKTE (IN LUX)

Verlichtingssterkte wordt uitgedrukt in Lux. De output in Lumen moet voldoen aan de gestelde eisen in Luxwaarden. Er zijn wettelijke minima aangegeven waar de verlichting in ieder geval aan moet voldoen. In Nederland zijn deze richtlijnen beschreven in de Arbowet. De verlichting op werkplekken moet voldoen aan de minimale eisen die beschreven zijn in de NEN-EN 12464-1. In deze norm is per arbeidssector uitgewerkt aan welke eisen de verlichting van verschillende ruimtes moet voldoen. De Luxwaarden worden gemeten op verschillende niveaus zoals de vloer of het werkvlak.

UGR (UNIFIED GLARE RATING)

UGR staat voor Unified Glare Rating. De UGR wordt gegeven in een cijfer van 10 tot 28 waarbij 10 staat voor weinig verblinding en 28 voor veel verblinding. De UGR is een waarde die aangeeft in welke mate er vanaf ooghoogte al dan niet direct in de lichtbron gekeken kan worden. Een directe blik in de lichtbron zorgt voor lichthinder en dat moet voorkomen worden. De UGR kan positief worden beïnvloed door het ontwerp van de spot (diepte), een optiek (diffuser), een raster of door het toevoegen van een decoratief glas. De UGR voor kantoren moet kleiner zijn dan 19.

LUMINANTIE

Luminantie is het gemeten licht dat teruggekaatst wordt door het oppervlak. De luminantie wordt uitgedrukt in Candela per vierkante meter (cd/m2). Het resultaat in Candela per vierkante meter bestaat uit een verhouding tussen verlichtingssterkte in Lux en de weerkaatsingscoëfficiënt van het oppervlak. Een witte vloer weerkaatst meer licht dan een grijze of zwarte vloer. De luminantie is belangrijk omdat er ook via reflectie verblinding op kan treden. De luminantie heeft invloed op hoe prettig verlichting ervaren wordt. Een te lage of te hoge luminantie kan storend werken.

MINIMALE AFSCHERMHOEK

Om verblinding door luminantie te voorkomen zijn er normen gesteld voor de minimale afschermhoek van een armatuur. Deze afschermhoek kan met een afscherming van het armatuur gerealiseerd worden (als er bijvoorbeeld TL-buizen los in het zicht hangen). Vanaf 20.000 cd/m2 moet de afschermhoek van een aan te brengen kap 15° zijn, vanaf 50.000 is dit 20° en vanaf 500.000 is dit 30°. Bij ingebouwde lichtbronnen met een optiek, zoals bij downlights, zal er minder snel verblinding door luminantie optreden. De lichtbronnen zitten al ingebouwd en het licht straalt in een hoek van de optiek.

KLEURWEERGAVE-INDEX (CRI)

De kleurweergave-index (Color Rendering Index of CRI) wordt uitgedrukt in Ra. De kleurweergave wordt gegeven in een getal tussen de 0 en de 100. Deze score geeft aan in hoeverre het verkregen licht weergegeven wordt als zijnde daglicht. Hoe dichter bij de score bij de 100 uitkomt, hoe beter. Een score van 100 houdt in dat de lichtbron het optimale licht benadert: daglicht. In ruimtes waar kleurherkenning erg belangrijk is wordt een vaak een hogere Ra gevraagd. Bijvoorbeeld in een kledingwinkel of bij de slager die met versproducten werkt. Daar wordt een Ra van >90 geadviseerd. In kantoorruimtes is een Ra van >80 vaak voldoende. Een score van <60 wordt algemeen als onvoldoende beschouwd. Ook de minimale eisen in Ra per ruimte zijn vastgelegd in de NEN-EN 12464-1.

KLEURTEMPERATUUR (IN KELVIN)

De kleurtemperatuur van een lamp wordt uitgedrukt in Kelvin-waarden. Deze waarden geven de ‘temperatuur’ van het licht aan van warm naar koud. Een lage Kelvinkleur neigt naar rood, een hoge Kelvinkleur neigt naar blauw. Veel gebruikte kleuren zijn: 2700K (zeer warm, rood/geel); 3000K (warm, geel); 4000K (koel, wit) en 6000K (daglicht, koud, tegen blauw aan).

KLEURKEUZE (IN KELVIN)

De keuze voor een lichtkleur is vaak gebaseerd op de voorkeur van de klant, al zijn er studies die aantonen dat een bepaalde wit-tint bevorderend kan zijn voor de verkoop. Kleur heeft invloed op de gemoedstoestand. Sommige mensen geven de voorkeur aan 3000 Kelvin vanwege de warmte van het licht en de gelijkenissen met oudere lichtbronnen. Andere prefereren 4000 Kelvin onder de noemer fris. Een 4000 Kelvin lichtbron is in ieder geval zuiniger dan een 3000 Kelvin lichtbron. Uit onderzoek is gekomen dat de kleur van het licht de prestaties van werknemers kan beïnvloeden. De juiste lichtkleur kan rustgevend of juist opwekkend werken. Als antwoord op deze onderzoeken zijn er Tunable White lampen op de markt gekomen. Bij deze lampen is de wit-tint instelbaar. Door langzaam de kleur te veranderen blijft het personeel scherp, ook aan het einde van de dag.